Η μηριαία κεφαλή δέχεται αιμάτωση απο κλάδους της ανω και κάτω γλουτιαίας αρτηρίας, απο την εσω και εξω περισπωμένη μηριαία αρτηρία και μαζί με την αρτηρία του στρογγύλου συνδέσμου δημιουργούν ενα πλούσιο εσω και εξω θυλακικό αναστομωτικό δίκτυο το οποίο όμως φαίνεται οτι είναι πολύ ευάλλωτο σε ενδογενείς αλλά και εξωγενείς παράγοντες.

To 1949 καταγράφτηκε το πρώτο περιστατικό οστεονέκρωσης της μηριαίας κεφαλής απο τον F.A. Chandler και αναφέρθηκε ως έμφραγμα της μηριαίας κεφαλής. Αργότερα η πάθηση αναφέρετο ως ανάγγειος νέκρωση, μετά ως υποχόνδριος ανάγγειος νέκρωση, και πολύ μετά ως ασηπτη νέκρωση της μηριαίας κεφαλής ή ισχαιμος νέκρωση(1993). Τα τελευταία ομως χρόνια η εταιρεία ΑRCO που ασχολείται με την αιματική κυκλοφορία των οστών την ονόμασε πλέον οστεονέκρωση της μηριαίας κεφαλής.

Επιδημιολογία

Θα πρέπει να γνωρίζουμε οτι στις ΗΠΑ και την Β Ευρώπη γίνονται ετησίως περίπου 500.000 ολικές αρθροπλαστικές ισχίου και απο αυτές το 15-20% οφείλονται στην οστεονέκρωση της μηριαίας κεφαλής. Επίσης γνωρίζουμε οτι παγκοσμίως καταγράφονται περί τα 20.000 νέα περιστατικά οστεονέκρωσης ετησίως.

H πάθηση αφορά κυρίως άτομα ηλικίας 35 -45 ετών, ανδρες σε τριπλάσια συχνότητα απο οτι γυναίκες και δυστυχώς σε ποσοστό 55 -75% αναπτύσσεται αμφοτερόπλευρα στην πρώτη διετία απο την εναρξη της.

Παράγοντες κινδύνου ( Risk Factors )

Οι παράγοντες κινδύνου ( Risk Factors ) που οδηγούν στην εμφάνιση της νόσου είναι παρα πολλοί και δυστυχώς ο κατάλογος συνεχώς αυξάνεται. Mερικοί και ποιο συχνοί είναι , οι τραυματισμοί –κακώσεις στην περιοχή του ισχίου (κατάγματα-εξαρθρήματα ), η χρήση στεροειδών φαρμάκων (μακρόχρονη χρήση χαμηλών δόσεων ή εφαπαξ υψηλών δόσεων), οι καταδύσεις, ο αλκοολισμός, το κάπνισμα, η ουρική αρθρίτιδα και αλλα μεταβολικά νοσήματα των οστών, οι μεταμοσχεύσεις, αιματολογικά νοσήματα (δρεππανοκυτταρική αναιμία) και διαταραχές πήξεως του αίματος (θρομβοφιλία, διάχυτη ενδαγγειακή πήξη), ο ιός HIV, η ακτινοβολία, η χημειοθεραπεία, ρευματολογικά   νοσήματα ( συστηματικός ερυθηματώδης λύκος κ.αλλα), η νόσος Gaucher, η χρόνια ηπατική νόσος, η σηπτική αρθρίτιδα του ισχίου, το σύνδρομο λιπώδους εμβολής, η υπερλιπιδαιμία, αυτοάνοσα νοσήματα ( αγγειίτιδες ), παιδιατρικά νοσήματα (επιφυσιολίσθηση της μηριαίας κεφαλής, η νόσος Legg-Calve-Perthes, η υμενίτιδα του ισχίου), το τρίτο τρίμηνο της κύησης κ.αλλα.

Παθοφυσιολογία της νόσου

Απο απόψεως παθοφυσιολογίας γνωρίζουμε σήμερα οτι λόγω ενδογενών ή εξωγενών παραγόντων όπως και μεταλλάξεις γονιδίων επέρχεται ισχαιμία σε ενα μικρό τμήμα αρχικά της μηριαίας κεφαλής που συνήθως είναι το πρόσθιο άνω τεταρτημόριο αυτής ( η πλέον φορτιζόμενη επιφάνεια ) και κυρίως σε μη τραυματικά αίτια. Η ισχαιμία αυτή οδηγεί σε φλεβική συμφόρηση στην περιοχή ( οστικό οίδημα στην MRI ), καταστροφή και απόπτωση οστεοκυττάρων και οστεοβλαστών με  αποτέλεσμα την καθίζηση του υποχονδρίου οστού (σημείο ημισελήνου –cresent sing ), πράγμα που αποτελεί και κακό προγνωστικό σημάδι για την εξέλιξη της νόσου αν εμφανισθεί. Αργότερα γίνεται μεγαλύτερη σε έκταση καταστροφή της μηριαίας κεφαλής, καταστροφή της κοτύλης, στένωση του μεσαρθρίου διαστήματος και τελικά αυτό που ονομάζουμε αρθρίτιδα του ισχίου.

Διάγνωση

Η διάγνωση της νόσου γίνεται κυρίως απο το ιστορικό, την καλή κλινική εξέταση, τον αιματολογικό έλεγχο (μη ειδικός) αλλά η τελική διάγνωση οπως και η σταδιοποίηση της νόσου γίνεται απο τον ακτινολογικό έλεγχο που κυρίως περιλαμβάνει τις απλές ακτινογραφίες, κυρίως  την μαγνητική τομογραφία (MRI) και σπανιότερα την αξονική τομογραφία και το σπινθηρογράφημα οστών.

Η καλή κλινική εξέταση είναι απαραίτητη διότι θα μας διαφοροδιαγνώσει την πάθηση απο την οσφυοισχιαλγία ή την οσφυαλγία. Στην κλινική εξέταση λοιπόν θα βρούμε   επώδυνη απαγωγή και εξω στροφή του ισχίου αλλά και μειωμένο εύρος κίνησης αυτού. Στην διάρκεια της βάδισης και φόρτισης του ισχίου το αλγος επιδεινώνεται και υφίεται κατα την ανάπαυση.

Οσον αφορά την τελική διάγνωση αλλά και τη σταδιοποίηση της νόσου αυτή γίνεται κυρίως απο την μελέτη των ακτινογραφιών αλλά κυρίως της μαγνητικής τομογραφίας   και στηρίζεται στην έκταση –ποσοστό της βλάβης (νεκρωτικής περιοχής), στην καθίζηση ή οχι του υποχονδρίου οστού, στο μέγεθος της καθίζησης, στην συμμετοχή της κοτύλης και έτσι εχουν προταθεί διάφορες κατατάξεις, όπως κατά Ficat (1985), κατά ARCO (1992) και κατά Steinberg (1995). Οι κατατάξεις αυτές περιλαμβάνουν συνήθως απο 5 - 7 στάδια της νόσου και το κάθε στάδιο απο 1- 3 υποκατηγορίες.  

Πρόγνωση - θεραπεία

Η πρόγνωση και η εξέλιξη της νόσου εχει αμεση σχέση με την έγκαιρη διάγνωση αυτής και συγκεκριμμένα, πρίν την καθίζηση του υποχονδρίου οστού όπου όλες οι μέθοδοι αντιμετώπισης εχουν υψηλά ποσοστά επιτυχίας τα οποία ομως μειώνονται δραματικά μετά το στάδιο της καθίζησης του υποχονδρίου οστού.

Από θεραπευτικής πλευράς στις συντηρητικές μεθόδους αντιμετώπισης περιλαμβάνεται κυρίως η αποφόρτιση του πάσχοντος ισχίου, το υπερβαρικό οξυγόνο, οι φυσικοθεραπείες, η χρήση διφωσφονικών φαρμάκων, αλλά και η μείωση ή εξάλειψη υπαρχόντων δυσμενών παραγόντων οπως το οινόπνευμα, το κάπνισμα, η έναρξη αντιλιπιδαιμικής αγωγής εαν χρειάζεται κ αλλα. Πάντως απο τις προαναφερθείσες συντηρητικές μεθόδους αυτή που προσφέρει τα μέγιστα είναι η αποφόρτιση του ισχίου για διάστημα ολίγων εβδομάδων τουλάχιστον.

Στις χειρουργικές μεθόδους περιλαμβάνονται πολλών ειδών επεμβάσεις –τεχνικές  που αποσκοπούν στην αποσυμπίεση- αποσυμφόρηση της μηριαίας κεφαλής ( CORE   DECOMPRESION ) μόνο ή και συνδιαστικές μέθοδοι πχ με χρήση πορώδους τανταλίου, επίσης η αρθροσκόπιση του ισχίου για έγχυση - τοποθέτηση βλαστοκυττάρων στο σημείο της βλάβης, η τοποθέτηση αγγειούμενου μοσχεύματος περόνης και βεβαίως στα τελικά στάδια της νόσου η ημιαρθροπλαστική του ισχιου αλλά κυρίως η ολική αρθροπλαστική του ισχίου.

Η επιλογή της κατάλληλης θεραπείας εξαρτάται απο πολλούς παράγοντες οπως είναι η ηλικία του ασθενούς, η φύση της εργασίας του και εν γένει της καθημερινής του δραστηριότητας, οπως και η τυχόν υπάρχουσα συνοσηρότητα ( πχ. Συστηματικός ερυθηματώδης λύκος ).

Τό μέλλον στην νόσο αυτή λόγω του ότι απευθυνόμαστε σε άτομα νεαράς ή μέσης ηλικίας και συνήθως δραστήρια εστιάζεται τα τελευταία χρόνια σε κυτταρικές - μοριακές   θεραπείες οπως και σε φαρμακευτικές αγωγές με απώτερο σκοπό την διάσωση της μηριαίας κεφαλής.